© Elżbieta Antczak, Agnieszka Rzeńca, Agnieszka Sobol. Artykuł udostępniony na licencji CC BY-SA 4.0
Idea zielonego miasta ma na celu wpisanie uwarunkowań środowiskowych w fundamenty strategii jego rozwoju, budowanie równowagi przyrodniczej i odporności klimatycznej oraz stymulowanie zielonej transformacji terenów miejskich. Zazielenianie miast polega na wyborze priorytetów i działań zapewniających wysoki poziom jakości życia i ochronę środowiska oraz ograniczenie ryzyka i zagrożeń powodowanych przez zmiany klimatu. Celem badania omawianego w artykule jest ocena stopnia zazielenienia polskich miast na prawach powiatu. Analiza dotyczy wybranych lat: 2010, 2015, 2018 i 2020. Dane do analizy uzyskano m.in. z Głównego Urzędu Statystycznego, Urzędu Regulacji Energetyki, Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii oraz z biuletynów informacji publicznej poszczególnych miast. Biorąc pod uwagę, że stan środowiska przyrodniczego polskich miast i powiązanych z nim sektorów gospodarki miejskiej jest bardzo zróżnicowany, postawiono dwa pytania badawcze: o skalę różnic w poziomie zazielenienia miast oraz o determinujące te różnice elementy środowiska czy procesy z nim związane. Skonstruowano syntetyczny miernik rozwoju, wykorzystując bezwzorcową metodę porządkowania liniowego w ujęciu dynamicznym. W tym celu wyznaczono uśrednioną wartość cech, które unormowano za pomocą metody unitaryzacji zerowanej. Poza uporządkowaniem miast pogrupowano je metodą kwartyli pod względem podobieństwa wartości miernika.
Uzyskane wyniki wskazały na postęp w procesie zazieleniania miast na średnim poziomie, tj. ok. 2,5% rocznie. Widoczne jest duże zróżnicowanie między miastami, lecz można zaobserwować stopniową niwelację tych różnic. Pozwala to ostrożnie wnioskować o wyrównywaniu się poziomu rozwoju zielonych miast. Należy przy tym zauważyć, że monitoring zielonego miasta jest niezbędny do opracowania efektywnych polityk miejskich i strategii rozwoju odpowiadających na zmiany klimatu. Kluczowe jest zatem ujęcie w publicznych bazach danych mierników, które umożliwią ocenę procesu rozwoju z uwzględnieniem obszarów i kierunków rozwoju idei zielonego miasta.
zrównoważony rozwój, zielone miasto, polityka miejska, środowisko przyrodnicze, miernik syntetyczny
C43, Q01, Q58, R11, R14
Antczak, E. (2013). Przestrzenny taksonomiczny miernik rozwoju. Wiadomości Statystyczne, 58(7), 37–53. https://ws.stat.gov.pl/Article/2013/7/037-053.
Antczak, E. (2019). Analiza przestrzennego zróżnicowania poziomu rozwoju rolnictwa ekologicznego w gminach województwa łódzkiego. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica, 1(340), 7–26. https://doi.org/10.18778/0208-6018.340.01.
Arcadis. (2021). Ranking Polskich Miast Zrównoważonych. https://www.arcadis.com/pl-pl/aktualnosci/europe/poland/2021/7/ranking-polskich-miast.
Banaszak, K., Gajda, M., Hobot, A., Mazur, M., Renc, A. (2022). Przyrodniczo-klimatyczne wskaźniki zrównoważonego rozwoju miast. Przewodnik dla miast. Ministerstwo Klimatu i Środowiska. https://www.gov.pl/web/klimat/przyrodniczo-klimatyczne-wskazniki-zrownowazonego-rozwoju-miast-przewodnik-dla-miast.
Bąk, A. (2018). Zastosowanie metod wielowymiarowej analizy porównawczej do oceny stanu środowiska w województwie dolnośląskim. Wiadomości Statystyczne, 63(1), 7–20. https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.0521.
Bożek, J., Szewczyk, J., Jaworska, M. (2021). Poziom rozwoju gospodarczego województw w ujęciu dynamicznym. Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 14(57), 11–24. https://doi.org/10.14746/rrpr.2021.57.02.
Caragliu, A., Del Bo, C., Nijkamp, P. (2011). Smart Cities in Europe. Journal of Urban Technology, 18(2), 65–82. https://doi.org/10.1080/10630732.2011.601117.
Colldahl, C., Frey, S., Kelemen, J. E. (2013). Smart Cities: Strategic Sustainable Development for an Urban World [praca magisterska, School of Engineering, Blekinge Institute of Technology]. https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:832150/FULLTEXT01.pdf.
Earth.org. (2022, 21 sierpnia). The World’s 10 Greenest Cities in 2022. https://earth.org/the-worlds-greenest-cities-in-2021/.
European Bank for Reconstruction and Development. (2022). Green City Action Plan methodology. https://www.ebrdgreencities.com/assets/Uploads/PDF/6f71292055/Green-City-Action-Plan-Methodology.pdf.
European Commission. (2022a). European Green Capital Awards. https://environment.ec.europa.eu/topics/urban-environment/european-green-capital-award/about-eu-green-capital-award_en.
European Commission. (2022b). Green City Accord. https://ec.europa.eu/environment/green-city-accord_en.
European Environmental Agency. (2020). Urban adaptation in Europe: How cities and towns respond to climate change. https://www.eea.europa.eu/publications/urban-adaptation-in-europe.
European Environmental Agency. (2021). Urban sustainability in Europe. Avenues for change. https://www.eea.europa.eu/publications/urban-sustainability-in-europe-avenues.
Europejski Zielony Ład. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z 11 grudnia 2019 r. (COM(2019) 640 final).
Europolis. (2021). Zielone miasta. Polskie miasta na rzecz klimatu, środowiska i zdrowia mieszkańców. Polska Fundacja im. Roberta Schumana. Pobrane 18 listopada 2022 r. z https://europolis.schuman.pl/wp-content/uploads/sites/2/2021/06/Europolis-zielone-miasta.pdf.
„Gotowi na 55”: osiągnięcie unijnego celu klimatycznego na 2030 r. w drodze do neutralności klimatycznej. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z 14 lipca 2021 r. (COM[2021] 550 final).
Green Score Nature’s Scorekeeper. (2019). Green Score City Index Latest Edition. https://greenscore.eco/articles/greenscore-city-index-latest-edition.
Hammer, S., Kamal-Chaoui, L., Robert, A., Plouin, M. (2011). Cities and Green Growth: A Conceptual Framework (OECD Regional Development Working No. 08). http://dx.doi.org/10.1787/5kg0tflmzx34-en.
Helbrecht, I., Dirksmeier, P. (red.). (2016). New Urbanism. Life, Work, and Space in the New Downtown (wyd. 1). Routledge Taylor & Francis.
International Panel for Climate Change. (2022). Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change. https://www.ipcc.ch/report/sixth-assessment-report-working-group-3/.
Irvin, R. A., Stansbury, J. (2004). Citizen Participation in Decision Making: Is It Worth the Effort?. Public Administration Review, 64(1), 55–65. https://doi.org/10.1111/j.1540-6210.2004.00346.x.
Kozera, A. (2016). Typologia miast na prawach powiatu według poziomu zadłużenia w Polsce w latach 2007–2014. Optimum. Studia Ekonomiczne, 4(82), 145–166. https://doi.org/10.15290/ose.2016.04.82.10.
Krajowa Polityka Miejska 2023. Uchwała nr 198 Rady Ministrów z dnia 20 października 2015 r. w sprawie przyjęcia Krajowej Polityki Miejskiej (M.P. 2015 poz. 1235).
Krajowa Polityka Miejska 2030. Uchwała nr 136 Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 2022 r. w sprawie przyjęcia Krajowej Polityki Miejskiej 2030 (M.P. 2022 poz. 746).
Kukuła, K., Bogocz, D. (2014). Metoda unitaryzacji zerowanej i jej zastosowanie w badaniach rankingowych rolnictwa. Studia Ekonomiczne i Regionalne, 7(3), 5–13. http://www.ers.edu.pl/pdf-93141-27232?filename=METODA%20UNITARYZACJI.pdf.
Kusideł, E., Antczak, E. (2014). Wzorzec rozwoju Mazowsza – etap II. Trendy Rozwojowe Mazowsza, (13), 1–72. https://archiwum.mbpr.pl/user_uploads/image/PRAWE_MENU/WYDAWNICTWA/trm/www_trm_nr_13.pdf.
Liu, L. (2012). Environmental poverty, a decomposed environmental Kuznets curve, and alternatives: Sustainability lessons from China. Ecological Economics, 73, 86–92. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2011.10.025.
Lucertini, G., Musco, F. (2020). Circular Urban Metabolism Framework. One Earth, 2(2), 138–142. https://doi.org/10.1016/j.oneear.2020.02.004.
Malczewska-Pawelec, D. (2020). Realizacje idei „miasta-ogrodu” w międzywojennej Polsce na przykładzie Podkowy Leśnej oraz Kolonii Letniej Żarki. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 68(4), 581–604. https://doi.org/10.23858/khkm68.2020.4.007.
Meijering, J. V., Kern, K., Tobi, H. (2014). Identifying the methodological characteristics of European green city rankings. Ecological Indicators, 43, 132–142. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2014.02.026.
Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. (2022). Strategia inwestycyjna instrumentu zielonej transformacji miast. https://www.gov.pl/web/planodbudowy/zielona-transformacja-miast.
Młodak, A. (2006). Analiza taksonomiczna w statystyce regionalnej. Difin.
Nowa Karta Lipska. Transformacyjna siła miast na rzecz wspólnego dobra. (2020). https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/nowa-karta-lipska-i-agenda-terytorialna-ue-2030-przyjete-przez-ministrow-krajow-wspolnoty-europejskiej.
Organisation for Economic Co-operation and Development. (2008). Handbook on Constructing Composite Indicators. Methodology and User Guide. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9789264043466-en.
Paiho, S., Wessberg, N., Pippuri-Mäkeläinen, J., Mäki, E., Sokka, L., Parviainen, T., Nikinmaa, M., Siikavirta, H., Paavola, M., Antikainen, M., Heikkilä, J., Hajduk, P., Laurikko, J. (2021). Creating a Circular City – An analysis of potential transportation, energy and food solutions in a case district. Sustainable Cities and Society, 64. https://doi.org/10.1016/j.scs.2020.102529.
Paszkowski, Z. (2012). Miasto idealne w perspektywie europejskiej i jego związki z urbanistyką współczesną. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Reed, G. F., Lynn, F., Meade, B. D. (2002). Use of Coefficient of Variation in Assessing Variability of Quantitative Assays. Clinical and Diagnostic Laboratory Immunology, 9(6), 1235–1239. https://doi.org/10.1128/cdli.9.6.1235-1239.2002.
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje, zmieniające rozporządzenie (UE) 2019/2088 (Dz.U. UE L z 22 czerwca 2020 r.).
Rzeńca, A. (2016). Zrównoważony rozwój miasta. W: A. Rzeńca (red.), EkoMiasto#Środowisko. Zrównoważony, inteligentny i partycypacyjny rozwój miasta (s. 49–62). Uniwersytet Łódzki. https://wydawnictwo.uni.lodz.pl/wp-content/uploads/2016/05/Rzenca_Ekomiasto_SRODOWISKO_.pdf.
Rzeńca, A., Rzeńca, P. (2016). Miasto jako system ekologiczny. W: A. Rzeńca (red.), EkoMiasto# Środowisko. Zrównoważony, inteligentny i partycypacyjny rozwój miasta (s. 21–48). Uniwersytet Łódzki. https://wydawnictwo.uni.lodz.pl/wp-content/uploads/2016/05/Rzenca_Ekomiasto_SRODOWISKO_.pdf.
Rzeńca, A., Sobol, A. (2020). Kierunki zmian polityki miejskiej w dobie wyzwań klimatycznych. W: M. Burchard-Dziubińska, K. Prandecki (red.), Zmiana klimatu – skutki dla polskiego społeczeństwa i gospodarki (s. 277–287). Komitet Prognoz Polska 2000 Plus PAN. https://publikacje.pan.pl/chapter/119786/kierunki-zmian-polityki-miejskiej-w-dobie-wyzwan-klimatycznych-br.
Siragusa, A., Proietti, P., Bertozzi, C., Coll Aliaga, E., Foracchia, S., Irving, A., Monni, S., Pacheco Oliveira, M., Sisto, R. (2021). Building urban datasets for the SDGs. Six European cities monitoring the 2030 Agenda. Publications Office of the European Union. https://doi.org/10.2760/510439.
Siragusa, A., Stamos, I., Bertozzi, C., Proietti, P. (2022). European Handbook for SDG Voluntary Local Reviews. Publications Office of the European Union. https://doi.org/10.2760/218321.
The Economist. (2009, 8 grudnia). The European Green City Index. Pobrane 18 listopada 2022 r. z https://impact.economist.com/perspectives/sustainability/european-green-city-index.
UN-Habitat. (2021). City Resilience Profiling Tool. https://unhabitat.org/sites/default/files/2021/01/crpt-guide.pdf.
United Nations. (2015). Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development. Pobrane 2 października 2022 r. z https://sdgs.un.org/2030agenda.
United Nations. (2016). Nowa Agenda Miejska. Deklaracja z Quito w sprawie zrównoważonych miast i osiedli ludzkich dla wszystkich. https://habitat3.org/wp-content/uploads/NUA-Polish.pdf.
Urban Agenda for the EU. ‘Pact of Amsterdam'. (2016). https://ec.europa.eu/regional_policy/sources/policy/themes/urban-development/agenda/pact-of-amsterdam.pdf.
Wojewodzic, T. (2009). Poziom rozwoju gospodarczego gmin w Karpatach Polskich. Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich, 56, 13–22. https://kzzg.pan.pl/images/stories/zeszyt_56/02%20t.%20wojewodzic%20rozwj%20gos.pdf.
World Commission on Environment and Development. (1987). Our Common Future. Oxford University Press.
