© Wiktoria Jędrusik. Artykuł udostępniony na licencji CC BY-SA 4.0
Gospodarstwa domowe w Polsce zmagają się ze znacznym wzrostem wydatków na cele mieszkaniowe, spowodowanym w głównej mierze gwałtowną zwyżką cen mieszkań, która nastąpiła po 2020 r. Wpłynęło to na poziom dostępności mieszkań w największych miastach. Celem badania omawianego w artykule jest ocena przestrzennego zróżnicowania poziomu dostępności mieszkań w Polsce i identyfikacja typów gospodarstw domowych, dla których mieszkania są najbardziej i najmniej dostępne. Dostępność mieszkań rozpatrywano w kontekście kosztów utrzymania mieszkania w zależności od formy władania nim (własność lub najem). Założono, że mieszkanie jest dostępne, gdy gospodarstwo domowe przeznacza na koszty jego utrzymania nie więcej niż 40% swojego dochodu rozporządzalnego. Badaniem objęto miasta wojewódzkie z wyłączeniem Gorzowa Wielkopolskiego i Torunia. Porównano stan w latach 2020 i 2023, opierając się na danych z raportów Narodowego Banku Polskiego, Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, Urzędu Regulacji Energetyki, EWE (obecnie Elenger) i platformy OtoDom Analytics. Badanie pozwoliło na skategoryzowanie miast wojewódzkich pod względem poziomu dostępności mieszkań. Najdostępniejsze cenowo mieszkania znajdowały się w Katowicach, Bydgoszczy, Zielonej Górze i Olsztynie, a najmniej dostępne – w Warszawie, we Wrocławiu, w Krakowie i Białymstoku. Najem okazał się korzystniejszą formą władania mieszkaniem pod względem kosztów utrzymania niż posiadanie mieszkania na własność. Najwyższy poziom dostępności mieszkań dotyczył dwuosobowych gospodarstw domowych (par), a najniższy – gospodarstw jednoosobowych (singli) oraz pięcioosobowych (rodzin 2+3). Wyniki badania mogą okazać się przydatne dla władz centralnych i lokalnych do określenia odbiorców instrumentów polityki mieszkaniowej.
dostępność mieszkań, koszty utrzymania mieszkania, dochód rozporządzalny, gospodarstwo domowe
R29
Anacker, K. B. (2019). Introduction: housing affordability and affordable housing. International Journal of Housing Policy, 19(1), 1–16. https://doi.org/10.1080/19491247.2018.1560544.
Baker, E., Mason, K., Bentley, R. (2015). Measuring Housing Affordability: a longitudinal approach. Urban Policy and Research, 33(3), 275–290. https://doi.org/10.1080/08111146.2015.1034853.
Bieri, D. S. (2012). Housing Affordability. W: A. C. Michalos (red.), Encyclopedia of Quality of Life and Well-Being Research (s. 2971–2975). Springer. https://doi.org/10.1007/978-94-007-0753-5_1329.
Bryx, M. (2021). Mieszkanie dostępne w zrównoważonym mieście. CeDeWu.
Cyran, R. (2013). Zintegrowana polityka mieszkaniowa jako instrument rozwoju lokalnego. Studia Ekonomiczne, (144), 217–266.
Cyran, R. (2017). Luka podażowa i czynszowa na rynku mieszkaniowym a polityka mieszkaniowa państwa. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, (316), 29–44. https://www.ue.katowice.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/SE_Artyku%C5%82y_291_320/SE_316/03.pdf.
Czerniak, A., Kroszka, J. (2024). Luka czynszowa w Polsce w latach 2010–2022. Polityka Insight, PFR Nieruchomości. https://pfrnieruchomosci.pl/document/685.
Eurostat. (b.r.). Glossary: Housing cost overburden rate. Pobrane 6 marca 2025 r. z https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Glossary:Housing_cost_overburden_rate.
Fisher, L. M., Pollakowski, H. O., Zabel, J. (2009). Amenity-Based Housing Affordability Indexes. Real Estate Economics, 37(4), 705–746. https://doi.org/10.1111/j.1540-6229.2009.00261.x.
Główny Urząd Statystyczny. (2024). Sytuacja gospodarstw domowych w 2023 r. w świetle badania budżetów gospodarstw domowych. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/sytuacja-gospodarstw-domowych-w-2023-r-w-swietle-badania-budzetow-gospodarstw-domowych,3,23.html.
Habitat for Humanity Poland. (2018). Problemy mieszkaniowe Polek i Polaków oraz ocena istniejących rozwiązań. https://habitat.pl/wp-content/uploads/2018/04/HabitatPoland_badanie-opinii-publ_mieszkalnictwo2018.pdf.
Habitat for Humanity Poland. (2021). Problemy mieszkaniowe Polek i Polaków oraz ocena istniejących rozwiązań. https://habitat.pl/files/fm2020/problemy_mieszkaniowe_Polek_i_Polakow.pdf.
Habitat for Humanity Poland. (2023). Problemy mieszkaniowe osób mieszkających w Polsce oraz ocena istniejących rozwiązań – raport z badania opinii publicznej. https://habitat.pl/files/HfH%20-%20badanie%20opinii%20publicznej%20-%20problemy%20mieszkaniowe%20-%202023.pdf.
Infor. (b.r.). Kalkulator wynagrodzeń. Pobrane 20 maja 2024 r. z https://www.infor.pl/kalkulatory/kalkulator-wynagrodzen.html.
Marona, B., Tomasik, K. (2023). Problem dostępności mieszkań w Polsce w kontekście realizowanych programów polityki mieszkaniowej w latach 2016–2022. Studia BAS, (4), 27–53. https://doi.org/10.31268/StudiaBAS.2023.29.
Matel, A., Marcinkiewicz, J. (2017). Analiza dostępności mieszkań w miastach wojewódzkich Polski z wykorzystaniem metody TOPSIS. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, (475), 170–182. https://doi.org/10.15611/pn.2017.475.15.
Meen, G. (2018). How should housing affordability be measured?. UK Collaborative Centre for Housing Evidence. https://www.thinkhouse.org.uk/site/assets/files/1565/measure.pdf.
Narodowy Bank Polski. (2024). Informacja o cenach mieszkań i sytuacji na rynku nieruchomości mieszkaniowych i komercyjnych w Polsce w I kwartale 2024 r. https://nbp.pl/wp-content/uploads/2025/02/Informacja-o-cenach-mieszkan-i-sytuacji-na-rynku-nieruchomosci-mieszkaniowych-i-komercyjnych-w-Polsce-w-I-kwartale-2024-r.pdf.
Organisation for Economic Co-operation and Development. (b.r.). OECD Affordable Housing Database. Pobrane 10 czerwca 2024 r. z http://oe.cd/ahd.
OtoDom. (b.r.). Dane Otodom: aktualne ceny ofertowe mieszkań i domów i ceny najmu w 40 największych miastach. https://www.otodom.pl/wiadomosci/dane/otodom-analytics/dane-otodom-aktualne-ceny-ofertowe-mieszkan-i-domow.
Reeves, P. (2005). An Introduction to Social Housing (wyd. 2). Elsevier.
Sendi, R. (2014). Housing Accessibility Versus Housing Affordability: Searching for an Alternative Approach to Housing Provision. Sociologija i prostor, 52(3), 239–260. https://doi.org/10.5673/sip.52.3.1.
Stephens, M. (2017). ?e Urban Institute, Edinburgh [Can different social housing regime types exist within the same nation state? Social rented housing in the (Dis)United Kingdom]. ENHR2017 Conference Affordable Housing for All! – Redefining the Roles of Public and Private Sectors. 26–29 June 2018, Tirana.
Stone, M. E., Burke, T., Ralston, L. (2011). The Residual Income Approach to Housing Affordability: The Theory and the Practice. University of Massachusetts Boston. https://scholarworks.umb.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1003&context=communitystudies_faculty_pubs.
Trojanek, R. (2014). Dostępność mieszkaniowa w wybranych miastach w Polsce w latach 1997–2012. Biuletyn Stowarzyszenia Rzeczoznawców Majątkowych Województwa Wielkopolskiego, (1–2), 5–7. https://srmww.pl/wp-content/uploads/2024/05/5-7.pdf.
Trojanek, R., Gluszak, M. (2022). Short-run impact of the Ukrainian refugee crisis on the housing market in Poland. Finance Research Letters, 50, 1–6. https://doi.org/10.1016/j.frl.2022.103236.
