Klasa średnia w Polsce. Zmiany w sytuacji finansowej i społeczno-demograficznej

Ewa  Wędrowska; Małgorzata Szczepaniak; Joanna Muszyńska

doi:https://doi.org/10.59139/ws.2025.06.1

Ewa Wędrowska Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Instytut Ekonomii i Finansów, Polska / Nicolaus Copernicus University in Toruń, Faculty of Economic Sciences and Management, Institute of Economics and Finance, Poland ORCID: https://orcid.org/0000-0003-3902-0896 , Małgorzata Szczepaniak Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Instytut Ekonomii i Finansów, Polska / Nicolaus Copernicus University in Toruń, Faculty of Economic Sciences and Management, Institute of Economics and Finance, Poland ORCID: https://orcid.org/0000-0001-6007-8430 , Joanna Muszyńska Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania, Instytut Ekonomii i Finansów, Polska / Nicolaus Copernicus University in Toruń, Faculty of Economic Sciences and Management, Institute of Economics and Finance, Poland ORCID: https://orcid.org/0000-0002-9436-4336 Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, vol. 70, 2025, 6, s. 1-23 Opublikowano online: 30 czerwca 2025 DOI https://doi.org/10.59139/ws.2025.06.1 Sposób cytowania: Wędrowska, E., Szczepaniak, M., Muszyńska, J. (2025). Klasa średnia w Polsce. Zmiany w sytuacji finansowej i społeczno-demograficznej.Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, 70(6), 1–23. https://doi.org/10.59139/ws.2025.06.1.

432 Wyświetlenia 69 Pobrania

ARTYKUŁ

(Polski) PDF

STRESZCZENIE

W Polsce udział klasy średniej w populacji rośnie – w przeciwieństwie do Stanów Zjednoczonych i krajów Europy Zachodniej, gdzie obserwuje się zanikanie tej klasy. Celem badania omawianego w artykule jest identyfikacja średniej klasy dochodowej w Polsce i ocena zróżnicowania jej sytuacji finansowej pod względem wybranych aspektów ekonomicznych i społeczno- demograficznych. Przeprowadzono analizę obejmującą stratyfikację klasową w ujęciu ekonomicznym, a konkretnie – podział społeczeństwa na klasy według ekwiwalentnego dochodu do dyspozycji na osobę w gospodarstwie domowym. Oceny sytuacji finansowej w obrębie klasy średniej dokonano w podziale na klasy: średnią niższą, średnią właściwą i średnią wyższą. Kryteriami oceny były wybrane aspekty funkcjonowania gospodarstw domowych: finansowe (poziom i struktura dochodów według ich źródeł, zadłużenie, konsumpcja i zamożność) i społeczno-demograficzne (struktura według wieku, płci i typu gospodarstwa). Badanie zostało przeprowadzone z wykorzystaniem mikrodanych z Europejskiego Badania Warunków Życia Ludności (EU-SILC) za lata 2013 i 2021. Wyniki wskazują na poprawę sytuacji finansowej polskiej klasy średniej oraz na zmiany w jej strukturze społeczno-demograficznej. W szczególności zaobserwowano wzrost udziału młodych pokoleń, w tym gospodarstw domowych z dziećmi, przy jednoczesnym obniżeniu pozycji emerytów w drabinie dochodowej.

SŁOWA KLUCZOWE

klasa średnia, stratyfikacja ekonomiczna, sytuacja finansowa, EU-SILC

JEL

D31, J11

BIBLIOGRAFIA

Atkinson, A. B., Brandolini, A. (2013). On the Identification of the Middle Class. W: J. C. Gornick, M. Jäntti (red.), Income Inequality: Economic Disparities and the Middle Class in Affluent Countries (s. 77–100). Stanford University Press. https://doi.org/10.11126/stanford/9780804778244.003.0003.

Bartels, C., Metzing, M. (2019). An integrated approach for a top-corrected income distribution. Journal of Economic Inequality, 17(2), 125–143. https://doi.org/10.1007/s10888-018-9394-x.

Borst, M., Wirth, H. (2022). EU-SILC Tools: eusilcpanel_2020. First computational steps towards a cumulative sample based on the EU-SILC longitudinal datasets (GESIS Working Paper No. 10). https://doi.org/10.21241/ssoar.79965.

Carranza, R., Nolan, B., Morgan, M. (2023). Top Income Adjustments and Inequality: An Investigation of the EU-SILC. Review of Income and Wealth, 69(3), 725–754. https://doi.org/10.1111/roiw.12591.

CBOS. (2020). Postrzeganie własnego miejsca w strukturze społecznej [Komunikat z badań nr 16/2020]. https://www.cbos.pl/PL/publikacje/raporty_tekst.php?id=6056.

Chauvel, L. (2013). Welfare Regimes, Cohorts, and the Middle Classes. W: J. C. Gornick, M. Jäntti (red.), Income Inequality: Economic Disparities and the Middle Class in Affluent Countries (s. 115–141). Stanford University Press. https://doi.org/10.2307/j.ctvqsdkqx.10.

Dabla-Norris, E., Kochhar, K., Suphaphiphat, N., Ricka, F., Tsounta, E. (2015). Causes and Consequences of Income Inequality: A Global Perspective (IMF Staff Discussion Notes No. 15/13). https://doi.org/10.5089/9781513555188.006.

Derndorfer, J., Kranzinger, S. (2021). The Decline of the Middle Class: New Evidence for Europe. Journal of Economic Issues, 55(4), 914–938. https://doi.org/10.1080/00213624.2021.1982338.

D’Hooge, L., Achterberg, P., Reeskens, T. (2018). Imagining class: A study into material social class position, subjective identification, and voting behavior across Europe. Social Science Research, 70, 71–89. https://doi.org/10.1016/j.ssresearch.2017.11.003.

Dimock, M. (2019, 17 stycznia). Defining generations: Where Millennials end and Generation Z begins. https://www.pewresearch.org/short-reads/2019/01/17/where-millennials-end-and-generation-z-begins/.

DiPrete, T. A. (2003). Do cross-national differences in household standard of living mobility paralel cross-national differences in occupational mobility? A comparison of Germany, Sweden and the USA. Current Sociology, 51(5), 483–498. https://doi.org/10.1177/00113921030515003.

Domański, E. (2015). Klasa średnia zanika, odkąd powstała. Krytyka Polityczna, (42), 54–59.

Domański, H. (2012). Polska klasa średnia. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. https://monografie.fnp.org.pl/monografie/images/Files/polska%20klasa%20srednia_open.pdf.

Easterly, W. (2001). The Middle Class Consensus and Economic Development. Journal of Economic Growth, 6(4), 317–335. https://doi.org/10.1023/A:1012786330095.

Ferrer-i-Carbonell, A. (2005). Income and well-being: an empirical analysis of the comparison income effect. Journal of Public Economics, 89(5–6), 997–1019. https://doi.org/10.1016/j.jpubeco.2004.06.003.

Foster, J., Wolfson, M. C. (2010). Polarization and the decline of the middle class: Canada and the U.S. Journal of Economic Inequality, (8), 247–273. https://doi.org/10.1007/s10888-009-9122-7.

Główny Urząd Statystyczny. (2014). Dochody i warunki życia ludności Polski (raport z badania EU -SILC 2013). https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/dochody-i-warunki-zycia-ludnosci-polski-raport-z-badania-eu-silc-2013,6,7.html.

Główny Urząd Statystyczny. (2023). Dochody i warunki życia ludności Polski – raport z badania EU-SILC 2021. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/dochody-i-warunki-zycia-ludnosci-polski-raport-z-badania-eu-silc-2021,6,15.html.

Goedemé, T., Paskov, M., Nolan, B. (2021). The measurement of social class in EU-SILC: comparability between countries and consistency over time. W: A.-C. Guio, E. Marlier, B. Nolan (red.), Improving the understanding of poverty and social exclusion in Europe (s. 313–328). Publications Office of the European Union. https://doi.org/10.2785/70596.

Goedemé, T., Paskov, M., Weisstanner, D., Nolan, B. (2020). Social class and earnings: a crossnational study (INET Oxford Working Paper No. 03). https://doi.org/10.13140/RG.2.2.23963.62249.

Iacovou, M., Kaminska, O., Levy, H. (2012). Using EU-SILC data for cross-national analysis: strengths, problems and recommendations (ISER Working Paper Series, no. 03). https://www.iser.essex.ac.uk/wp-content/uploads/files/working-papers/iser/2012-03.pdf.

Kot, S. M. (2008). Polaryzacja ekonomiczna. Teoria i zastosowanie. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kulas, P. (2017). Inteligenckość zaprzeczona. Etos i tożsamość młodych inteligenckich elit. Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Milanovic, B., Yitzhaki, S. (2002). Decomposing World Income Distribution: Does The World Have A Middle Class?. The Review of Income and Wealth, 48(2), 155–178. https://doi.org/10.1111/1475-4991.00046.

Mokrzycki, E. (1993). Nowa klasa średnia?. Przegląd Polityczny, (21–22), 20–26.

Muszyńska, J., Wędrowska, E. (2023). Does Education Affect Income Inequality? A Comparative Review of Fourteen European Countries. Ekonomika Regionalna / Economy of Regions, 19(2), 397–409. https://doi.org/10.17059/ekon.reg.2023-2-8.

Organisation for Economic Co-operation and Development. (2013). OECD Framework for Statistics on the Distribution of Household Income, Consumption and Wealth. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/9789264194830-en.

Organisation for Economic Co-operation and Development. (2019). Under Pressure: The Squeezed Middle Class. OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/689afed1-en.

Piątkowski, M. (2019). Europejski lider wzrostu. Polska droga od ekonomicznych peryferii do gospodarki sukcesu. Poltext.

Posel, D., Casale, D. (2011). Relative standing and subjective well-being in South Africa: The role of perceptions, expectations and income mobility. Social Indicators Research, 104, 195–223.

Pressman, S. (2007). The Decline of the Middle Class: An International Perspective. Journal of Economic Issues, 41(1), 181–200. https://doi.org/10.1080/00213624.2007.11507000.

Ravallion, M. (2022). Missing Top Income Recipients. Journal of Economic Inequality, 20, 205–222. https://doi.org/10.1007/s10888-022-09530-0.

Reeves, R. V., Guyot, K., Krause, E. (2018, 7 maja). Defining the middle class: Cash, credentials, or culture?. https://www.brookings.edu/articles/defining-the-middle-class-cash-credentials-or-culture/.

Spronk, R. (2020). Structures, feelings and savoir faire: Ghana’s middle classes in the making. Africa, 90(3), 470–488. https://doi.org/10.1017/S0001972020000030.

Szczepaniak, M. (2024). Examining the Determinants of Poland’s Middle Class Life Satisfaction. Social Indicators Research, 172(1), 191–218. https://doi.org/10.1007/s11205-023-03291-7.

Szymańska, A. (2019). The structure of income inequality with particular emphasis on the economic middle class. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, (60), 45–60. https://doi.org/10.15584/nsawg.2019.4.3.

Temin, P. (2018). The Vanishing Middle-Class. Prejudice and Power in a Dual Economy. MIT Press.

Vacas-Soriano, C. (2024). Developments in income inequality and the middle class in the EU. Publications Office of the European Union. https://doi.org/10.2806/477653.

Vaughan-Whitehead, D. (red.). (2016). Europe’s Disappearing Middle Class? Evidence from the World of Work. Edward Elgar Publishing, International Labour Office. https://doi.org/10.4337/9781786430601.

Vaughan-Whitehead, D. (2020). European middle class under threat: trends and root causes. W: C. Suter, S. Madheswaran, B. P. Vani (red.), The Middle Class in World Society. Negotiations, Diversities and Lived Experiences (s. 49–92). Routledge.

Verma, V., Betti, G., Ghellini, G. (2006). Cross-sectional and longitudinal weighting in a rotational household panel: applications to EU-SILC (Working Paper no. 67). http://repec.deps.unisi.it/quaderni/67DMQ.pdf.

Wright, E. O. (1997). Class counts: Comparative studies in class analysis. Cambridge University Press.

Wyżnikiewicz, B. (2021). Dlaczego jedni są bogaci, a inni nie?. Wydawnictwo Nieoczywiste.

Zawadzka, K. (2018). The Lifestyle and Value System of Professionals and Managers After Two Decades of Capitalism in Poland. Societas/Communitas, 25(1), 165–178. https://societas-communitas.isns.uw.edu.pl/article/547828/en.

Wróć do: