Nadmiarowe zgony podczas pandemii COVID-19 w Polsce i ocena skuteczności szczepień

Błażej Kochański; Jakub Sochacki

doi:https://doi.org/10.59139/ws.2024.05.3

Błażej Kochański Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii, Polska / Gdańsk University of Technology, Faculty of Management and Economics, Poland ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8502-931X , Jakub Sochacki Politechnika Gdańska, Wydział Elektroniki, Telekomunikacji i Informatyki, Polska / Gdańsk University of Technology, Faculty of Electronics, Telecommunications and Informatics, Poland ORCID: https://orcid.org/0000-0001-8500-4390 Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, vol. 69, 2024, 5, s. 25-44 Opublikowano online: 31 maja 2024 DOI https://doi.org/10.59139/ws.2024.05.3 Sposób cytowania: Kochański, B., Sochacki, J. (2024). Nadmiarowe zgony podczas pandemii COVID-19 w Polsce i ocena skuteczności szczepień. Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, 69(5), 25–44. https://doi.org/10.59139/ws.2024.05.3.

395 Wyświetlenia 88 Pobrania

ARTYKUŁ

(Polski) PDF

STRESZCZENIE

Z powodu pandemii COVID-19 zmarły miliony ludzi na całym świecie. Jak wynika z wielu badań, szczepienia przeciw chorobie wywołanej wirusem SARS-CoV-2 okazały się środ-kiem ograniczającym skalę zachorowań i liczbę zgonów. Celem badania omawianego w artyku-le jest pomiar skali pandemii w Polsce za pomocą liczby nadmiarowych zgonów w podregio-nach według klasyfikacji NUTS 3 i w grupach wieku, a następnie określenie zależności pomiędzy zróżnicowaniem regionalnym względnej nadwyżki zgonów podczas czwartej fali pandemii a stopniem zaszczepienia populacji. Nadmiarowe zgony są rozumiane jako nadwyżka zgonów zarejestrowanych w stosunku do przewidywanego poziomu. Badaniem objęto okres od marca 2020 r. do lutego 2022 r. Korzystano z zasobów Eurostatu i Głównego Urzędu Statystycznego oraz danych pobranych z rządowego portalu Otwarte Dane.
Analiza liczby nadmiarowych zgonów w podziale na grupy wieku wskazuje, że niemal 90% to zgony osób starszych (w wieku 60 lat i więcej). Z kolei pomiar w podziale na podregiony pozwala stwierdzić, że korelacja nadmiarowych zgonów i udziału zaszczepionych jest ujemna i dość silna. Przy założeniu występowania prostej regresji liniowej okazuje się, że dodatkowy 1% osób zaszczepionych w starszych grupach wieku przełożyłby się średnio na spadek liczby zgonów podczas czwartej fali pandemii o blisko 2000 w skali kraju. Ten wynik świadczy o tym, że szczepienia przeciw COVID-19 były skuteczne w zapobieganiu zgonom z powodu tej choro-by wśród osób starszych.

SŁOWA KLUCZOWE

nadmiarowe zgony, szczepienia, pandemia, COVID-19

JEL

I18, J10, J14, J18

BIBLIOGRAFIA

Alling, D. W., Blackwelder, W. C., Stuart-Harris, C. H. (1981). A study of excess mortality during influenza epidemics in the United States, 1968–1976. American Journal of Epidemiology, 113(1), 30–43. https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.aje.a113063.

Andrews, N., Tessier, E., Stowe, J., Gower, C., Kirsebom, F., Simmons, R., Gallagher, E., Chand, M., Brown, K., Ladhani, S. N., Ramsay, M., Bernal, J. L. (2021). Vaccine effectiveness and duration of protection of Comirnaty, Vaxzevria and Spikevax against mild and severe COVID-19 in the UK. Medrxiv. https://doi.org/10.1101/2021.09.15.21263583.

Beaney, T., Clarke, J. M., Jain, V., Golestaneh, A. K., Lyons, G., Salman, D., Majeed, A. (2020). Excess mortality: the gold standard in measuring the impact of COVID-19 worldwide?. Journal of the Royal Society of Medicine, 113(9), 329–334. https://doi.org/10.1177/0141076820956802.

Böttcher, L., D’Orsogna, M. R., Chou, T. (2021). Using excess deaths and testing statistics to determine COVID-19 mortalities. European Journal of Epidemiology, 36(5), 545–558. https://doi.org/10.1007/s10654-021-00748-2.

Ciminelli, G., Garcia-Mandicó, S. (2020). COVID-19 in Italy: An Analysis of Death Registry Data. Journal of Public Health, 42(4), 723–730. https://doi.org/10.1093/pubmed/fdaa165.

Collins, S. D. W., Lehmann, J. (1953). Excess Deaths From Influenza and Pneumonia and From Important Chronic Diseases During Epidemic Periods, 1918–1951. Federal Security Agency, Public Health Service.

Czerwiński, A. (2021). Nadmierna śmiertelność w Polsce w 2020 r. (Working Paper nr 1). https://pie.net.pl/wp-content/uploads/2018/07/PIE-WP_1-2021.pdf.

Eurostat. (b.r.). Deaths by week and NUTS 3 region [zbiór danych]. Pobrane 13 grudnia 2022 r. z https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/demo_r_mwk3_t/default/table?lang=en&category=demo.demomwk.

Ghisolfi, S., Almas, I., Sandefur, J. C., von Carnap, T., Heitner, J., Bold, T. (2020). Predicted COVID-19 fatality rates based on age, sex, comorbidities and health system capacity. BMJ Global Health, 5(9), 1–8. http://dx.doi.org/10.1136/bmjgh-2020-003094.

Główny Urząd Statystyczny. (2022). Zgony według tygodni oraz wieku, płci zmarłych i 73 pod- regionów w 2023 roku [zbiór danych]. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/zgony-wedlug-tygodni,39,2.html.

Green, M. S., Nitzan, D., Schwartz, N., Niv, Y., Peer, V. (2021). Sex differences in the case-fatality rates for COVID-19 – a comparison of the age-related differences and consistency over seven countries. PLoS ONE, 16(4), 1–13. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0250523.

Haider, N., Hasan, M. N., Guitian, J., Khan, R. A., McCoy, D., Ntoumi, F., Dar, O., Ansumana, R., Uddin, M. J., Zumla, A., Kock, R. A. (2023). The disproportionate case-fatality ratio of COVID-19 between countries with the highest vaccination rates and the rest of the world. IJID Regions, 6, 159–166. https://doi.org/10.1016/j.ijregi.2023.01.011.

Harris, J. E. (2022). COVID-19 Incidence and hospitalization during the delta surge were inversely related to vaccination coverage among the most populous U.S. Counties. Health Policy and Technology, 11(2), 1–11. https://doi.org/10.1016/j.hlpt.2021.100583.

Housworth, J., Langmuir, A. D. (1974). Excess mortality from epidemic influenza, 1957–1966. American Journal of Epidemiology, 100(1), 40–48. https://doi.org/10.1093/oxfordjournals.aje.a112007.

Islam, N., Shkolnikov, V. M., Acosta, R. J., Klimkin, I., Kawachi, I., Irizarry, R. A., Alicandro, G., Khunti, K., Yates, T., Jdanov, D. A., White, M., Lewington, S., Lacey, B. (2021). Excess deaths associated with Covid-19 pandemic in 2020: age and sex disaggregated time series analysis in 29 high income countries. BMJ, 373(1137), 1–14. https://doi.org/10.1136/bmj.n1137.

Jabłońska, K., Aballéa, S., Toumi, M. (2021). The real-life impact of vaccination on COVID-19 mortality in Europe and Israel. Public Health, 198, 230–237. https://doi.org/10.1016 /j.puhe.2021.07.037 .

Jaroszewska, E., Ołdak, M. (2022). Ochrona zdrowia, zdrowie i życie ludzkie jako kluczowe obszary zagrożenia w czasie pandemii COVID-19 w Polsce. Studia Politologiczne, 65, 29–57. https://doi.org/10.33896/SPolit.2022.65.2.

Jassat, W., Mudara, C., Ozougwu, L., Tempia, S., Blumberg, L., Davies, M.-A., Pillay, Y., Carter, T., Morewane, R., Wolmarans, M., von Gottberg, A., Bhiman, J. N., Walaza, S., Cohen, C., DATACOV author group. (2021). Difference in mortality among individuals admitted to hospital with COVID-19 during the first and second waves in South Africa: a cohort study. The Lancet Global Health, 9(9), e1216–e1225. https://doi.org/10.1016/S2214-109X(21)00289-8.

Karlinsky, A., Kobak, D. (2021). Tracking excess mortality across countries during the COVID-19 pandemic with the World Mortality Dataset. Elife, 10, 1–21. https://doi.org/10.7554/eLife.69336.

Konstantinoudis, G., Cameletti, M., Gómez-Rubio, V., Gómez, I. L., Pirani, M., Baio, G., Larrauri, A., Riou, J., Egger, M., Vineis, P., Blangiardo, M. (2022). Regional excess mortality during the 2020 COVID-19 pandemic in five European countries. Nature Communications, 13(1), 1–11. https://doi.org/10.1038/s41467-022-28157-3.

Kontis, V., Bennett, J. E., Rashid, T., Parks, R. M., Pearson-Stuttard, J., Guillot, M., Asaria, P., Zhou, B., Battaglini, M., Corsetti, G., McKee, M., Di Cesare, M., Mathers, C. D., Ezzati, M. (2020). Magnitude, demographics and dynamics of the effect of the first wave of the COVID-19 pandemic on all-cause mortality in 21 industrialized countries. Nature Medicine, 26(12), 1919–1928. https://doi.org/10.1038/s41591-020-1112-0.

Korang, S. K., von Rohden, E., Veroniki, A. A., Ong, G., Ngalamika, O., Siddiqui, F., Juul, S., Nielsen, E. E., Feinberg, J. B., Petersen, J. J., Legart, C., Kokogho, A., Maagaard, M., Klingenberg, S., Thabane, L., Bardach, A., Ciapponi, A., Thomsen, A. R., Jakobsen, J. C., Gluud, C. (2022). Vaccines to prevent COVID-19: A living systematic review with Trial Sequential Analysis and network meta-analysis of randomized clinical trials. PLoS ONE, 17(1), 1–23. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0260733.

Kuropka, I., Rossa, A., Wróblewska, W., Wojtyniak, B., Śleszyński, P. (2021). Pandemia i jej skutki zdrowotne i demograficzne. Komitet Nauk Demograficznych PAN. https://doi.org /10.24425/140474 .

Levin, A. T., Hanage, W. P., Owusu-Boaitey, N., Cochran, K. B., Walsh, S. P., Meyerowitz-Katz, G. (2020). Assessing the age specificity of infection fatality rates for COVID-19: systematic review, meta-analysis, and public policy implications. European Journal of Epidemiology, 35(12), 1123–1138. https://doi.org/10.1007/s10654-020-00698-1.

Levitt, M., Zonta, F., Ioannidis, J. P. A. (2022). Comparison of pandemic excess mortality in 2020–2021 across different empirical calculations. Environmental Research, 213, 1–11. https://doi.org/10.1016/j.envres.2022.113754.

Lewandowski, P., Madoń, K. (2022). Skuteczność szczepień przeciw COVID-19 w Polsce (IBS Policy Paper 1/2022). https://ibs.org.pl/publications/skutecznosc-szczepien-przeciw-covid-19-w-polsce/.

Mathieu, E., Ritchie, H., Rodés-Guirao, L., Appel, C., Gavrilov, D., Giattino, C., Hasell, J., Macdonald, B., Dattani, S., Beltekian, D, Ortiz-Ospina, E., Roser, M. (2020). Coronavirus pandemic (COVID-19). https://ourworldindata.org/coronavirus.

McLaughlin, J. M., Khan, F., Pugh, S., Swerdlow, D. L., Jodar, L. (2022). County-level vaccination coverage and rates of COVID-19 cases and deaths in the United States: An ecological analysis. The Lancet Regional Health – Americas, 9, 1–11. https://doi.org/10.1016/j.lana.2022.100191.

Murkowski, R. (2021). Nadmierna umieralność w Polsce podczas pandemii COVID-19 w 2020 roku. Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician, 66(7), 7–23. https://doi.org/10.5604/01.3001.0015.0351.

Ning, C., Wang, H., Wu, J., Chen, Q., Pei, H., Gao, H. (2022). The COVID-19 Vaccination and Vaccine Inequity Worldwide: An Empirical Study Based on Global Data. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(9), 1–13. https://doi.org/10.3390 /ijerph19095267 .

Nordström, P., Ballin, M., Nordström, A. (2022). Risk of infection, hospitalisation, and death up to 9 months after a second dose of COVID-19 vaccine: a retrospective, total population cohort study in Sweden. The Lancet, 399(10327), 814-823. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(22)00089-7.

Nunes, B., Rodrigues, A. P., Kislaya, I., Cruz, C., Peralta-Santos, A., Lima, J., Leite, P. P., Sequeira, D., Dias, C. M., Machado, A. (2021). mRNA vaccine effectiveness against COVID-19-related hospitalisations and deaths in older adults: A cohort study based on data linkage of national health registries in Portugal, February to August 2021. Eurosurveillance, 26(38), 1–7. https://doi.org/10.2807/1560-7917.ES.2021.26.38.2100833.

Organisation for Economic Co-operation and Development. (2021). Excess mortality. W: Health at a Glance 2021: OECD Indicators (s. 84–85). OECD Publishing. https://doi.org/10.1787/ec2de914-en.

Otwarte Dane. (b.r.). Odsetek osób zaszczepionych przeciwko COVID-19 w gminach [zbiór danych]. Pobrane 22 lutego 2022 r. z https://dane.gov.pl/pl/dataset/2476.

Papadopoulos, V. P., Emmanouilidou, A., Yerou, M., Panagaris, S., Souleiman, C., Varela, D., Avramidou, P., Melissopoulou, E., Pappas, C., Iliadou, Z., Piperopoulos, I., Somadis, V., Partsalidis, A., Metaxa, E., Feresiadis, I., Filippou, D. (2022). SARS-CoV-2 Vaccination Coverage and Key Public Health Indicators May Explain Disparities in COVID-19 Country-Specific Case Fatality Rate Within European Economic Area. Cureus, 14(3). https://doi.org/10.7759/cureus.22989.

Reichert, T. A., Simonsen, L., Sharma, A., Pardo, S. A., Fedson, D. S., Miller, M. A. (2004). Influenza and the Winter Increase in Mortality in the United States, 1959–1999. American Journal of Epidemiology, 160(5), 492–502. https://doi.org/10.1093/aje/kwh227.

Riffe, T., Acosta, E., COVerAGE-DB team. (2021). Data Resource Profile: COVerAGE-DB: a global demographic database of COVID-19 cases and deaths. International Journal of Epidemiology, 50(2), 390–390f. https://doi.org/10.1093/ije/dyab027.

Simonsen, L., Spreeuwenberg, P., Lustig, R., Taylor, R. J., Fleming, D. M., Kroneman, M., Van Kerkhove, M. D., Mounts, A. W., Paget, W. J., the GLaMOR Collaborating Teams. (2013). Global Mortality Estimates for the 2009 Influenza Pandemic from the GLaMOR Project: A Modeling Study. PLOS Medicine, 10(11). https://doi.org/10.1371/journal.pmed.1001558.

Śleszyński, P. (2022). Wpływ pandemii COVID-19 na przestrzenne struktury demograficzne i osadnicze Polski – wstępne wnioski i hipotezy. W: K. Markowski (red.), Konsekwencje zmian demograficznych. Materiały z III Kongresu Demograficznego. Część 1 (s. 32–52). Rządowa Rada Ludnościowa, Główny Urząd Statystyczny. https://kd.stat.gov.pl/publikacje.

Śleszyński, P., Niedzielski, M. (2018). Zastosowanie danych telemetrycznych do szacunku ludności dziennej i nocnej w Warszawie. Czasopismo Geograficzne, 89(1/2), 43–60.

Taboada, M., González, M., Alvarez, A., Eiras, M., Costa, J., Álvarez, J., Seoane-Pillado, T. (2021). First, second and third wave of COVID-19. What have we changed in the ICU management of these patients?. Journal of Infection, 82(6), e14–e15. https://doi.org/10.1016/j.jinf.2021.03.027.

Zheng, C., Shao, W., Chen, X., Zhang, B., Wang, G., Zhang, W. (2022). Real-world effectiveness of COVID-19 vaccines: A literature review and meta-analysis. International Journal of Infectious Diseases, 114, 252–260. https://doi.org/10.1016/j.ijid.2021.11.009.

Wróć do: