© Małgorzata Ćwiek, Agnieszka Wałęga. Artykuł udostępniony na licencji CC BY-SA 4.0
Zasadniczym celem funkcjonowania gospodarstw domowych jest jak najpełniejsze zaspokojenie potrzeb ich członków. Jedną z głównych potrzeb, zwłaszcza w przypadku gospodarstw z osobami niepełnosprawnymi, jest ochrona zdrowia, a to wymaga ponoszenia odpowiednio dużych nakładów finansowych. Celem badania omawianego w artykule jest poznanie prawidłowości w zakresie kształtowania się wydatków na zdrowie w gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi, ocena znaczenia wydatków na zdrowie w strukturze wydatków tych gospodarstw oraz próba identyfikacji determinant wydatków na zdrowie. W badaniu wykorzystano dane indywidualne o gospodarstwach domowych pochodzące z dwóch edycji badania budżetów gospodarstw domowych przeprowadzanego przez GUS: 2009 i 2019. Przeanalizowano zróżnicowanie poziomu i struktury wydatków na zdrowie gospodarstw domowych w Polsce, a do identyfikacji determinant tych wydatków zastosowano model potęgowo-wykładniczy. Z badania wynika, że gospodarstwa domowe z osobami niepełnosprawnymi mają do dyspozycji niższy dochód niż gospodarstwa bez takich osób, a muszą przeznaczać większe środki na ochronę zdrowia. Wydatki na zdrowie w gospodarstwach domowych z osobami niepełnosprawnymi są determinowane głównie wiekiem, poziomem dochodu, obecnością w gospodarstwie osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności i źródłem utrzymania.
wydatki na zdrowie, gospodarstwo domowe, osoba niepełnosprawna
D12, I14, R20
Bakalarczyk, R. (2020). Wielowymiarowe ubóstwo osób z niepełnosprawnościami i ich bliskich. Wspólnota Robocza Związków Organizacji Socjalnych. https://www.wrzos.org.pl/wp-content/uploads/2021/01/wielowymiarowe-ubostwo-osob-z-niepelnosprawnosciami.pdf.
Banks, L. M., Hameed, S., Alghaib, O. A., Nyariki, E., Olenja, J., Kulsum, U., Karim, R., Shakespeare, T. (2021). “It Is Too Much for Us”: Direct and Indirect Costs of Disability Amongst Working-Aged People with Disabilities in Dhaka, Bangladesh and Nairobi, Kenya. Journal of Human Development and Capabilities, 23(2), 228–251. https://doi.org/10.1080/19452829.2021.1932774.
Ćwiek, M., Ulman, P., Wałęga, A. (2022). Ekonomiczne aspekty funkcjonowania gospodarstw domowych z osobami niepełnosprawnymi. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
Ćwiek, M., Wałęga, A. (2018). Wydatki na turystykę zorganizowaną polskich gospodarstw domowych w latach 2005–2015. Ekonomiczne Problemy Turystyki, (42), 59–67. https://doi.org/10.18276/ept.2018.2.42-06.
Dąbrowski, D., Soroka, A., Żbikowski, J. (2011). Bariery uczestnictwa w turystyce i rekreacji osób niepełnosprawnych z województwa lubelskiego w kontekście ich sytuacji materialnej. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy Usług, (78), 404–419.
Doyal, L. (2001). Sex, gender, and health: the need for a new approach. The BMJ, (323), 1061–1063. https://doi.org/10.1136/bmj.323.7320.1061.
Florek-Łuszczki, M. (2014). Samoocena sytuacji bytowej niepełnosprawnych mieszkańców wsi. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 20(2), 155–159. https://doi.org/10.5604/20834543.1112230.
Frączek, Z. (2021). Dysfunkcjonalność i problemy współczesnej polskiej rodziny w świetle danych statystycznych i wspierających działań państwa. Kultura – Przemiany – Edukacja, 9, 149–169. https://doi.org/10.15584/kpe.2021.9.7.
Główny Urząd Statystyczny. (2013). Ludność i gospodarstwa domowe. Stan i struktura społeczno- -ekonomiczna: Część I. Ludność. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. https://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2011/nsp-2011-wyniki/ludnosc-i-gospodarstwa-domowe-stan-i-struktura-spoleczno-ekonomiczna-czesc-i-ludnosc-nsp-2011,11,1.html.
Główny Urząd Statystyczny. (2015). Zdrowie i zachowania zdrowotne mieszkańców Polski w świetle Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia (EHIS) 2014 r. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/zdrowie/zdrowie/zdrowie-i-zachowania-zdrowotne-mieszkancow-polski-w-swietle-badania-ehis-2014,10,1.html.
Główny Urząd Statystyczny. (2018). Zeszyt metodologiczny. Badanie budżetów gospodarstw domowych. https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5486/10/2/1/zeszyt_metodologiczny_badanie_budzetow_gospodarstw_domowych.pdf.
Główny Urząd Statystyczny. (2021). Stan zdrowia ludności Polski w 2019. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/zdrowie/zdrowie/stan-zdrowia-ludnosci-polski-w-2019-r-,26,1.html.
Główny Urząd Statystyczny. (2022a). Dochody i warunki życia ludności Polski – raport z badania EU-SILC 2020. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/dochody-i-warunki-zycia-ludnosci-polski-raport-z-badania-eu-silc-2020,6,14.html.
Główny Urząd Statystyczny. (2022b). Ochrona zdrowia w gospodarstwach domowych w 2020 r. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/zdrowie/zdrowie/ochrona-zdrowia-w-gospodarstwach-domowych-w-2020-r-,2,7.html.
Janoś-Kresło, M. (2016). Aktywność turystyczno-rekreacyjna rodzin z dziećmi z niepełnosprawnością (wyniki badań). Handel Wewnętrzny, (6), 452–464.
Jones, M., Mavromaras, K., Sloane, P., Wei, Z. (2014). Disability, job mismatch, earnings and job satisfaction in Australia. Cambridge Journal of Economics, 38(5), 1221–1246. https://doi.org/10.1093/cje/beu014.
Kaganek, K. (2015). Bariery uprawiania turystyki przez osoby niepełnosprawne w kontekście statusu materialnego. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 21(1), 77–83. https://doi.org/10.5604/20834543.1142364.
Krajowa Administracja Skarbowa. (2019). Ulga rehabilitacyjna. Roczne rozliczenie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2019 rok. https://www.kis.gov.pl/documents/6609173/9290114/9_Ulga+rehabilitacyjna.pdf.
Królikowska, S. (2011). Rola stereotypów płci w kształtowaniu postaw kobiet i mężczyzn wobec zdrowia. Nowiny Lekarskie, 80(5), 387–393. https://jms.ump.edu.pl/uploads/2011/5/387_5_80_2011.pdf.
Malina, A. (2004). Wielowymiarowa analiza przestrzennego zróżnicowania struktury gospodarki Polski według województw. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie.
Ostrowska, A. (2015). Niepełnosprawni w społeczeństwie 1993–2013. Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk. https://rcin.org.pl/Content/143005/PDF/WA004_176597_P91623_Ostrowska-A-Niepelnospra.pdf.
Piętka-Kosińska, K. (2012). Koszty niepełnosprawności. Polityka Społeczna, (2), 57–61.
Pinilla-Roncancio, M., Alkire, S. (2020). How Poor Are People With Disabilities? Evidence Based on the Global Multidimensional Poverty Index. Journal of Disability Policy Studies, 31(4), 206– 216. https://doi.org/10.1177/1044207320919942.
Sochańska-Kawiecka, M. (2017). Badanie potrzeb osób niepełnosprawnych. https://www.pfron.org.pl/fileadmin/Badania_i_analizy/Badanie_potrzeb_ON/Raport_koncowy_badanie_potrzeb_ON.pdf.
Ulman, P. (2011). Sytuacja ekonomiczna osób niepełnosprawnych i ich gospodarstw domowych w Polsce. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
Ulman, P. (red.). (2015). Statystyka pracy. Wybrane zagadnienia. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 1997 nr 123, poz. 776).
World Health Organization. (2011). World Report on Disability. https://www.who.int/teams/noncommunicable-diseases/sensory-functions-disability-and-rehabilitation/world-report-on-disability.
World Health Organization. (2015). WHO global disability action plan 2014–2021. Better health for all people with disability. https://www.who.int/publications/i/item/who-global-disability-action-plan-2014-2021.
Zaidi, A., Burchardt, T. (2005). Comparing incomes when needs differ: Equivalization for the extra costs of disability in the U.K. The Review of Income and Wealth, 51(1), 89–114. http://www.roiw.org/2005/2005-4.pdf.
Zawadka, J. (2018). Charakterystyka wyjazdów turystycznych aktywnych turystycznie niepełnosprawnych mieszkańców miast. Folia Turistica, 48, 161–184. https://doi.org/10.5604/01.3001.0012.7697.
