Utrzymująca się od wielu lat tendencja spadkowa liczby rolników i członków ich rodzin pracujących w gospodarstwach rolnych zmusza do korzystania z najemnej siły roboczej, co istotnie wpływa na kwestie opłaty pracy w rolnictwie unijnym. Celem badania omawianego w artykule jest określenie różnic w poziomie zaangażowania najemnej siły roboczej w gospodarstwach rolnych w krajach UE oraz stopnia opłaty pracy rolnika i członków jego rodziny, jaką zapewnia dochód z gospodarstwa. Osiągnięcie tego celu wymagało ustalenia długości czasu pracy najemnej w gospodarstwach rolnych i wysokości wynagrodzenia za godzinę pracy najemnej. Zbadano także wpływ dopłat do działalności operacyjnej gospodarstw – przysługujących w ramach Wspólnej Polityki Rolnej – na opłacenie pracy rolników. Przedmiotem badania były gospodarstwa towarowe prowadzące rachunkowość rolną FADN w 28 krajach UE. W analizie wykorzystano wyniki standardowe FADN EU. Ocenie poddano średnie wyniki z dwóch okresów obejmujących lata 2015–2017 i 2018–2019. Do porównania parametrów charakteryzujących gospodarstwa w poszczególnych krajach oraz w obu okresach badania zastosowano analizę poziomą i pionową.
Przeprowadzone badanie wskazuje na rosnące zapotrzebowanie na najemną siłę roboczą w gospodarstwach rolnych w UE, co zwiększa udział kosztu wynagrodzeń pracowników najemnych w kosztach ogółem gospodarstwa. Wskazane jest więc kontynuowanie wsparcia publicznego w ramach polityki rolnej, które przyczynia się do generowania dochodów gospodarstw rolnych na akceptowalnym poziomie. Jak bowiem wynika z badania, godzinowe stawki wynagrodzenia pracowników najemnych w większości krajów UE przewyższały dochód bez dopłat przypadający na godzinę pracy własnej rolnika, a taka sytuacja – z punktu widzenia rolników – podważa ekonomiczną zasadność kontynuacji produkcji rolnej.
praca najemna, opłata pracy własnej, dochód z rodzinnego gospodarstwa rolnego, dopłaty
D24, D33, J43, Q18
Ciliberti, S., Frascarelli, A. (2018). The CAP 2013 reform of direct payments: redistributive effects and impacts on farm income concentration in Italy. Agricultural and Food Economics, 6(19), 1– 18. https://doi.org/10.1186/s40100-018-0113-5 .
Coppola, A., Scardera, A., Amato, M., Verneau, F. (2020). Income Levels and Farm Economic Viability in Italian Farms: An Analysis of FADN Data. Sustainability, 12(12), 1–18. https://doi.org/10.3390/su12124898 .
Dupraz, P., Latruffe, L. (2015). Trends in family labour, hired labour and contract work on French field crop farms: The role of the Common Agricultural Policy. Food Policy, 51, 104–118. https://doi.org/10.1016/j.foodpol.2015.01.003 .
Dylkiewicz, R. B. (2014). Czynniki ekonomiczne determinujące rynek pracy w ujęciu teoretycznym i empirycznym. Optimum. Studia Ekonomiczne, (2), 3–15. http://hdl.handle.net/11320/2054 .
European Commission. (b.r.). Farm Accountancy Data Network. Pobrane 28 czerwca 2021 r. z https://ec.europa.eu/info/food-farming-fisheries/farming/facts-and-figures/farms-farming-and-innovation/structures-and-economics/economics/fadn_en .
European Commission. (2020). EU agricultural outlook for markets, income and environment 2020–2030. Luxembourg: Publications Office of the European Union. https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/food-farming-fisheries/farming/documents/agricultural-outlook-2020-report_en.pdf .
European Parliament. (2019). The EU farming employment: current challenges and future prospects. Brussels. https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2019/629209/IPOL_STU(2019)629209_EN.pdf .
Eurostat. (2021). Performance of the agricultural sector. Pobrane 9 lipca 2021 r. z https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Performance_of_the_agricultural_sector&oldid=523072 .
Goraj, L., Mańko, S. (2011). Model szacowania pełnych kosztów działalności gospodarstw rolnych. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej / Problems of Agricultural Economics, 3(328), 28–58.
Kotlorz, D. (1995). Rynek pracy w systemie społecznej gospodarki rynkowej. Materiały do studiowania. Katowice: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej.
Mikołajczyk, J., Sroka, W. (2018). Wynagrodzenia najemnej siły roboczej w gospodarstwach rolniczych Polskiego FADN według wielkości ekonomicznej w latach 2010–2016. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 20(2), 138–144. https://doi.org/10.5604/01.3001.0011.8128 .
Minviel, J. J., Latruffe, L. (2017). Effect of public subsidies on farm technical efficiency: a metaanalysis of empirical results. Applied Economics, 49(2), 213–226. https://doi.org/10.1080/00036846.2016.1194963 .
Parzonko, A., Bórawski, P. (2020). Competitiveness of Polish dairy farms in the European Union. Agricultural Economics – Czech, 66(4), 168–174. https://doi.org/10.17221/254/2019-AGRICECON .
Pawłowska-Tyszko, J., Osuch, D., Płonka, R. (2020). Wyniki standardowe 2019 uzyskane przez gospodarstwa rolne uczestniczące w Polskim FADN. Część I. Wyniki Standardowe. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej – Państwowy Instytut Badawczy. http://fadn.pl/wp-content/uploads/2020/12/SRwaz_2019.pdf .
Rizov, M., Pokrivcak, J., Ciaian, P. (2013). CAP Subsidies and Productivity of the EU Farms. Journal of Agricultural Economics, 64(3), 537–557. https://doi.org/10.1111/1477-9552.12030 .
Runowski, H. (2017). Problem oceny poziomu dochodów rolniczych w Unii Europejskiej. Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu, 19(5), 185–190.
Skarżyńska, A., Grochowska, R. (2021). Determinants of farm income diversification among the European Union countries. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej / Problems of Agricultural Economics, (2), 119–134. https://doi.org/10.30858/zer/134169 .
Sobczak, M. (2007). Statystyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wojewodzic, T., Jezowit-Jurek, M., Rachwał, P. (2015). Wynagrodzenie pracy w towarowych gospodarstwach rolnych makroregionu Małopolska i Pogórze. Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych, (1), 73–87. http://dx.doi.org/10.15576/PDGR/2015.1.73 .
Ziębakowski, Ł. (2019). Oddziaływanie kosztów pracy na funkcjonowanie rynku pracy województw lubuskiego i wielkopolskiego [rozprawa doktorska, Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu, Wydział Finansów i Bankowości]. https://bip.wsb.pl/_media/poznan/rozprawa_doktorska_mgr_lukasz_ziebakowski.pdf .
