Skuteczność systemu emerytalnego informuje o realizacji jego podstawowego przeznaczenia, jakim jest zapewnienie dochodu osobom w wieku poprodukcyjnym. Organizacje międzynarodowe zalecają zagwarantowanie minimalnego poziomu emerytury, który określa się przy użyciu stopy zastąpienia, co ułatwia analizy komparatywne. Celem badania przedstawionego w artykule jest określenie skuteczności systemów emerytalnych w krajach postradzieckich za pomocą stopy zastąpienia i współczynnika obciążenia systemu emerytalnego. W badaniu uwzględniono 14 krajów powstałych po upadku Związku Radzieckiego (pominięto Turkmenistan). Na podstawie uzyskanych wyników uszeregowano analizowane systemy emerytalne pod względem badanych cech. Analiza dotyczyła lat 2007–2017, a dane pochodziły z publikacji instytucji statystycznych poszczególnych krajów. Wykorzystano miary statystyki opisowej, analizę wskaźników oraz korelację rang Spearmana.
Z badania wynika, że najwyższa skuteczność systemu emerytalnego mierzonego stopą zastąpienia cechowała Białoruś, Estonię, Litwę i Łotwę, najniższa zaś – Gruzję, Armenię i Tadżykistan. Z kolei wysokimi wartościami współczynnika obciążenia systemu emerytalnego charakteryzowały się Uzbekistan, Kirgistan i Azerbejdżan, a najniższymi – Ukraina, Estonia i Litwa. Istotna korelacja pomiędzy stopą zastąpienia a współczynnikiem obciążenia systemu emerytalnego istnieje w zaledwie trzech analizowanych krajach: Azerbejdżanie, Estonii i Mołdawii.
system emerytalny, kraje postradzieckie, stopa zastąpienia, współczynnik obciążenia systemu emerytalnego
H55, H75, C49, O57, P52
Barr, N. (1993). Ekonomika polityki społecznej. Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej.
Barr, N., Diamond, P. (2010). Pension Reform. A short Guide. New York: Oxford University Press.
Bielawska, K. (2016). Adekwatność emerytur w świetle zmian polskiego systemu emerytalnego. Zarządzanie i Finanse. Journal of Management and Finance, 14(4), 31–44.
Bielawska, K. (2018). Ubezpieczenia emerytalne. Reforma systemu ubezpieczeń emerytalnych. W: M. Iwanicz-Drozdowska (red.), Ubezpieczenia (s. 182–207). Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Biggs, A., G., Springstead, G. R. (2008). Alternate measures of replacement rates for social security benefits and retirement income. Social Security Bulletin, 68(2), 1–19.
Bukowska, G., Kula, G., Morawski, L. (2011). Ryzyko ubóstwa osób starszych. Warszawa: CeDeWu.
Chybalski, F., Marcinkiewicz, E. (2016). The Replacement Rate: An Imperfect Indicator of Pension Adequacy in Cross-Country Analyses. Social Indicators Research, 126(1), 99–117. DOI: doi.org/10.1007/s11205-015-0892-y.
Danilova, N. L., Kuvshinova, E. V. (2017). Osnovnye problemy sistemy gosudarstvennovo pensionnogo strakhovaniya v Rossijskoj Federatsii i napravleniya ee sovershenstvvaniya. Vestnik NGUEHU, (4), 205–220.
Demmke, C., Moilanen, T. (2011). Efektywność dobrego rządzenia i etyki w administracji centralnej: ocena wyników reform w kontekście kryzysu finansowego. Pobrane z: https://www.gov.pl/web/sluzbacywilna/dokumenty (dostęp: 24.06.2020)
Drucker, P. (1993). The Effective Executive – The Definitive Guide to Getting the Right Things Done. New York: Harper Business.
Góra, M. (2003). System emerytalny. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
GUS. (2019). Pojęcia stosowane w statystyce publicznej. Pobrane z: https://stat.gov.pl/metainformacje/slownik-pojec/pojecia-stosowane-w-statystyce-publicznej/3079,pojecie.html (dostęp: 4.06.2019)
Haar, B. P. (2008). Open Method of Coordination: A New Stepping Stone in the Legal Order of International and European Relations. Nordic Journal of International Law, 77(3), 235–251.
Hall, P. A. (1993). Policy Paradigms, Social Learning, and the State. Comparative Politics, 25(3), 275–296.
Hesse, J., Hood, C., Peters, G. (red.). (2003). Paradoxes in Public Sector Reform. An International Comparison. Berlin: Duncker & Humbolt.
van de Kaa, D. J. (1987). Europe’s Second Demographic Transition. Population Bulletins, 42(1). Pobrane z: https://estvitalesydemografia.files.wordpress.com/2013/04/europec2b4s-second-demographic-transition.pdf (dostęp: 18.08.2020).
Kawiński, M. (2011). Ubezpieczenia publiczne i prywatne w polityce społecznej. Skuteczność i efektywność. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Kieżun, W. (1998). Sprawne zarządzanie organizacją. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
Kotarbiński, T. (2000). Traktat o dobrej robocie. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kotowska, I. (2010). Uwagi o polityce łączenia pracy zawodowej i rodziny w kontekście nowej demografii Europy i zmian na rynku pracy. W: J. Szambelańczyk, M. Żukowski (red.), Człowiek w pracy i polityce społecznej (s. 59–78). Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego.
Kuzińska, H. (2011). Ubezpieczenia społeczne z perspektywy państwa oraz emerytów i rencistów. Master of Business Administration, 5(162), 25–38.
Lel’chuk, ?. (2014). Uroven’ pensionnogo obespecheniya. Pobrane z: http://pensionreform.ru/files/69710/?.Lel'chuk.%20Koehffitsient%20zameshheniya.pdf (dostęp: 15.11.2018).
Majchrowska, A., Roszkowska, S. (2013). Czy wykształcenie i doświadczenie zawodowe mają znaczenie? Wyniki równania Mincera dla Polski. Roczniki Kolegium Analiz Ekonomicznych, 30, 235–253.
Maleva, T., Sinyavskaya, O. (2011). Povyshenie pensionnogo vozrasta: pro et contra. Pobrane z: http://2020strategy.ru/data/2011/07/14/1214719869/4.pdf (dostęp: 15.11.2018).
Mazuruk, P. (2013). Legal aspects of pension reform in the republic of Belarus. W: M. Szczepański (red.), Reformowanie systemów emerytalnych (s. 175–186). Poznań: Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej.
MOP. (1952). Konwencja nr 102 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca minimalnych norm zabezpieczenia społecznego. Pobrane z: http://www.mop.pl/doc/html/konwencje/k102.html (dostęp: 20.06.2019).
MOP. (1967). Zalecenie nr 131 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczące świadczeń w razie inwalidztwa, na starość i w razie śmierci żywiciela rodziny. Pobrane z: http://www.mop.pl/doc/html/zalecenia/z131.html (dostęp: 20.06.2019).
OECD. (2005). OECD Pensions at a Glance 2005: Public Policies across OECD Countries. Paris: OECD Publishing. DOI: 10.1787/pension_glance-2005-en.
Olejnik, I. (2016). Zabezpieczenie emerytalne. Modele i determinanty zachowań polskich gospodarstw domowych. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego.
Paramonova, S. V., Paramonov, L. E. (2005). Sotsial’no orientirovannoe gosudarstvo i pensionnye instituty Rossii: k voprosu adekvatnosti. Issledovano v Rossii, (8), 2455–2471.
Ratajczak, J. (2019). Równość w systemie emerytalnym. Emerytury kobiet i mężczyzn w Polsce. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego.
Szumlicz, T. (2005). Ubezpieczenia. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
Trubek, D., Trubek, L. (2005). Hard and Soft Law in the Construction of Social Europe: the Role of the Open Method of Co-ordination. European Law Journal, 11(3), 343–364.
UN. (2015). World Population Prospects: The 2015 Revision, Key Findings and Advance Tables (Working Paper No. ESA/P/WP.241). United Nations. Pobrane z: https://population.un.org/wpp/Publications/Files/Key_Findings_WPP_2015.pdf
World Bank. (1994). Averting the old age crisis: policies to protect the old and promote growth. Pobrane z: http://documents.worldbank.org/curated/en/973571468174557899/Averting-the-old-age-crisis-policies-to-protect-the-old-and-promote-growth (dostęp: 5.06.2019).
Zakon Respubliki Belarus’ 17 aprelya 1992 g. N 1596-XII O pensionnom obespechenii. Pobrane z: http://www.mintrud.gov.by/system/extensions/spaw/uploads/files/Zakon-Respubliki-Belarus-O-pensionnom-obespechenii-janvar-2017.pdf (dostęp: 26.06.2019).
Zieleniewski, J. (1982). Organizacja zespołów ludzkich. Wstęp do teorii organizacji i kierowania. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Żukowski, M. (2004). Systemy emerytalne w Unii Europejskiej w świetle otwartej koordynacji. W: T. Szumlicz, M. Żukowski (red.), Systemy emerytalne w krajach Unii Europejskiej (s. 341–362). Warszawa: Twigger.
Żukowski, M. (2006). Reformy emerytalne w Europie. Poznań: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej.
