Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych (KPON) nakłada na kraje, które ją ratyfikowały, obowiązek zbierania danych o sytuacji osób niepełnosprawnych. Celem artykułu jest przedstawienie pełnego obrazu statystyki niepełnosprawności w Polsce, łącznie z założeniami teoretycznymi i listą źródeł danych, a tym samym usystematyzowanie wiedzy na ten temat i wskazanie problemów w szacowaniu wielkości i charakterystyki populacji osób z niepełnosprawnością.
W artykule przedstawiono definicję niepełnosprawności opracowaną przez Światową Organizację Zdrowia (World Health Organization — WHO), zgodnie z którą niepełnosprawność należy rozpatrywać w kategoriach funkcjonowania osób niepełnosprawnych. Opisano również konsekwencje wynikające ze stosowania tej koncepcji do pomiaru statystycznych cech niepełnosprawności. Scharakteryzowano najważniejsze dostępne źródła danych i ich zakres w podziale na statystykę publiczną, pozostałe badania ankietowe i administracyjne źródła danych. Zwrócono także uwagę na problemy związane z szacowaniem populacji osób niepełnosprawnych wynikające z braku jednej definicji osoby niepełnosprawnej w statystyce. W podsumowaniu wskazano pożądane kierunki zmian obecnego systemu monitorowania tej grupy ludności.
osoby niepełnosprawne, statystyka niepełnosprawności, polityka społeczna
C81
Biuro RPO. (2015). Realizacja przez Polskę zobowiązań wynikających z KPON, Sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich 2012—2014. Warszawa: Biuro RPO.
Bogacz-Wojtanowska, E., Koziarek, M., Lendzion, M., Pazderski, F. (2016). Analiza programów i polityk samorządowych w aspekcie sytuacji osób z niepełnosprawnościami. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
Brzezińska, A., Kaczan, R., Smoczyńska, K. (2010). Diagnoza potrzeb i model pomocy dla osób z ograniczeniami sprawności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
EHLEIS. (2011). Assessment of the GALI question used in SILC since 2008, European Health and Life Expectancy Information System. Montpellier: EHLEIS. Pobrane z: http://www.eurohex.eu/pdf/Reports_2011/2011_TR4%206_Assessment%20of%20the%20GALI.pdf.
ESCAP. (2014). ESCAP Guide on Disability Indicators for the Incheon Strategy. Pobrane z: http://www.washingtongroup-disability.com/wp-content/uploads/2016/03/ESCAP-Guide-on-Disability-Indicators.pdf.
GUS. (2012). Aktywność ekonomiczna ludności Polski IV kwartał 2011 r. Warszawa: GUS.
GUS. (2013a). Aktywność ekonomiczna ludności Polski II kwartał 2016 r. Warszawa: GUS.
GUS. (2013b). Ludność i gospodarstwa domowe. Stan i struktura społeczno-ekonomiczna. Część I. Ludność. Warszawa: GUS.
GUS. (2013c). Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011. Warszawa: GUS.
GUS. (2015a). Dochody i warunki życia ludności Polski (raport z badania EU-SILC 2014). Warszawa: GUS.
GUS. (2016a). Budżety gospodarstw domowych w 2015 r. Warszawa: GUS.
GUS. (2016b). Stan zdrowia ludności Polski w 2014 r. Warszawa: GUS.
Instytut Badań Edukacyjnych. (2014). Portret generacji 50+ w Polsce i w Europie. Wyniki badania zdrowia, starzenia się i przechodzenia na emeryturę w Europie (SHARE). Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych.
Kotowska, I., Jóźwiak, J. (2011). Panelowe badanie przemian relacji między pokoleniami, w rodzinie oraz między kobietami i mężczyznami: Generacje, rodziny i płeć kulturowa — GGS.pl. Studia Demograficzne, (1), 99—106.
Monitoring the United Nations (UN) Convention on the Rights of Persons with Disability. Pobrane z: http://www.washingtongroup-disability.com/wp-content/uploads/2016/02/Monitoring-the-UN-Convention-on-the-Rights-of-Persons-with-Disability.pdf.
Mont, D. (2007). Measuring Disability Prevalence. Social Protection Discussion Paper No. 0706. World Bank.
Mossakowska, M., Więcek, A., Błędowski, P. (red). (2012). Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludzi w Polsce. Poznań: Termedia Wydawnictwa Medyczne.
Panek, T., Czapiński, J. (2015). Wykluczenie społeczne. Diagnoza Społeczna 2015. Warunki i jakość życia Polaków — raport. Contemporary Economics, 9(4), 396—432. DOI:10.5709/ce.1897-9254.193.
Sijko, K. (2010). Niepełnosprawność prawna i biologiczna — implikacje podziału dla wyników badania sondażowego. Polityka Społeczna. Numer tematyczny: Diagnoza potrzeb i podstawy interwencji społecznych na rzecz osób z ograniczeniami sprawności (1), 17—20.
Slany, K. (2014). Osoby niepełnosprawne w świetle Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 r. — wybrane aspekty. Niepełnosprawność — zagadnienia, problemy, rozwiązania, (2).
Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej. (2010). Raport nr 10. Wyniki i wnioski z ogólnopolskiego badania sondażowego przeprowadzonego w ramach projektu pt. Ogólnopolskie badanie sytuacji, potrzeb i możliwości osób niepełnosprawnych. Pobrane z: https://www.efs.2007-2013.gov.pl/analizyraportypodsumowania/baza_projektow_badawczych_efs/strony/ogolnopolskie_badanie_syt_potrzeb_2009_28032011.aspx.
UN. (2014). United Nations Expert Group Meeting on Disability Data and Statistics, Monitoring and Evaluation: The Way Forward- a Disability Inclusive Agenda Towards 2015 and Beyond. Pobrane z: http://www.un.org/disabilities/documents/egm2014/EGM_FINAL_08102014.pdf.
WHO, UNESCAP. (2008). Training Manual on Disability Statistics. Bangkok: UN.
Wilmowska-Pietruszyńska, A., Bilski, D. (2013). Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia. Niepełnosprawność — zagadnienia, problemy, rozwiązania, (2), 5—20.
Woźniak Z. (2008). Niepełnosprawności i niepełnosprawni w polityce społecznej. Społeczny kontekst medycznego problemu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SWPS Academica/EFS.
