W artykule opisano badanie umieralności i trwania życia w zależności od płci i poziomu wykształcenia. Do oceny zjawiska zastosowano wskaźnik częściowego trwania życia osób w wieku od 30 do 69 lat (e30—69). Badanie przeprowadzono dla lat 2002 i 2011. W pierwszym jego etapie oszacowano, metodą Chianga, tablice trwania życia dla osób w wieku 30 lat i więcej według płci oraz czterech grup wykształcenia. Następnie obliczono parametr e30—69. Otrzymane wyniki potwierdziły, że trwanie życia jest zróżnicowane zależnie od płci i wykształcenia. W przypadku osób z wyższym wykształceniem odnotowano dłuższe trwanie życia niż w przypadku osób z wykształceniem niższym. W badanych latach obserwowano wydłużenie trwania życia osób w wieku 30—69 lat z wyjątkiem kobiet z wykształceniem co najwyżej gimnazjalnym. W przypadku kobiet odnotowano mniejsze zróżnicowanie wartości oszacowanego parametru trwania życia pomiędzy najwyższym i najniższym wykształceniem niż u mężczyzn.
trwanie życia, wykształcenie, nierówności społeczne, umieralność, Polska
I24
Bronnum-Hansen, H., Baadsgaard, M. (2012). Widening social inequality in life expectancy in Denmark. A register-based study on social composition and mortality trends for the Danish population. BioMed Central Public Health, no. 12, s. 994—1000. DOI: 10.1186/1471-2458-12--994.
Chiang, C.L. (1979). Life tables and mortality analysis. Genewa: WHO. Europejskie Regionalne Biuro WHO (2013). Europejski raport zdrowia 2012: Droga do osiągnięcia dobrostanu. Kopenhaga: WHO.
Holzer, J.Z. (2003). Demografia. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne.
Kulhanova, I., Hoffmann, R., Eikemo, T.A., Menvielle, G., Mackenbach, J.P. (2014). Educational inequalities in mortality by cause of death: first national data for the Netherlands. International Journal of Public Health, 59 (5), s. 687—696. DOI: 10.1007/s00038-014-0576-4.
Leinsalu, M., Vagerö, D., Kunst, A.E. (2003). Estonia 1989—2000: enormous increase in mortality differences by education. International Journal of Epidemiology, 32 (6), s. 1081—1087. DOI: 10.1093/ije/dyg192.
Leinsalu, M., Stirbu, I., Vagero, D., Kalediene, R., Kovács, K., Wojtyniak, B., Wróblewska, W., Mackenbach, J.P., Kunst, A.E. (2009). Educational inequalities in mortality in four Eastern European countries: divergence in trends during the post-communist transition from 1990 to 2000. International Journal of Epidemiology, 38 (2), s. 512—525. DOI: 10.1093/ije/dyn248.
Mackenbach, J.P., Menvielle, G., Jasilionis, D., de Gelder, R. (2015). Measuring educational inequalities in mortality statistics. OECD Statistics Working Papers, 2015/08, Paryż: OECD Publishing. DOI: 10.1787/5jrqppx182zs-en.
Marek, M., Chłoń-Domińczuk, A., Kaleta, D., Mazur, J., Miśkiewicz, P., Poznańska, D., Stokwiszewski, J., Wojtyniak, B., Zdrojewski, T. (2012). Społeczne nierówności w zdrowiu w Polsce. Kopenhaga: WHO.
Mielecka-Kubień, Z. (2012). Nierówności trwania życia w Polsce. Analiza statystyczno--demograficzna. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.
Nusselder, W.J., Looman, C., Mackenbach, J.P., Huisman, M., van Oyen, H., Deboosere, P., Gadeyne, S., Kunst, A.E. (2005). The contribution of specific diseases to educational disparities in disability-free life expectancy. American Journal of Public Health, 95 (11), s. 2035—2041. DOI: 10.2105/AJPH.2004.054700.
Olshansky, J.S., Antonucci, T., Berkman, L., Binstock, R.H., Boersch-Supan, A., Cacioppo, J.T., Bruce, A., Carnes, B.A., Carstensen, L.L., Fried, L.P., Goldman, D.P., Jackson, J., Kohli, M., Rother, J., Zheng, Y., Rowe, J. (2012). Differences in life expectancy due to race and educational differences are widening, and many may not catch up. Health Affairs, 31 (8), s. 1803—1813. DOI: 10.1377/hlthaff.2011.0746.
Preston, S.H., Heuveline, P., Guillot, M. (2001). Demography: measuring and modeling population processes. Oxford: Blackwell Publishers.
Rutkowska, L. (2016). Trwanie życia w 2015 r. Warszawa: GUS.
Shkolnikov, V.M., Andreev, E.M., Jasilionis, D., Leinsalu, M., Antonova, O.I., McKee, M. (2006). The changing relation between education and life expectancy in central and eastern Europe in the 1990s. Journal of Epidemiology and Community Health, 60 (10), s. 875—881. DOI: 10.1136/jech.2005.044719.
Shkolnikov, V.M., Jasilionis, D., Andreev, E.M., Jdanov, D.A., Stankuniene, V., Ambrozaitiene, D. (2007). Linked versus unlinked estimates of mortality and length of life by education and marital status: evidence from the first record linkage study in Lithuania. Social Science and Medicine, 64 (7), s. 1392—1406. DOI: 10.1016/j.socscimed.2006.11.014.
Stirbu, I., Kunst, A.E., Bopp, M., Leinsalu, M., Regidor, E., Esnaola, S., Costa, G., Martikainen, P., Borrell, C., Kalediene, R., Rychtarikova, J., Artnik, B., Deboosere, P., Mackenbach, J.P. (2010). Educational inequalities in avoidable mortality in Europe. Journal of Epidemiology and Community Health, 64 (10), s. 913—920. DOI: 10.1136/jech.2008.081737.
Steingrimsdottir, O.A., Naess, O., Moe, J.O., Groholt, E.K., Thelle, D.S., Strand, B.H., Bavre, K. (2012). Trends in life expectancy by education in Norway 1961—2009. European Journal of Epidemiology, 27 (3), s. 163—171. DOI: 10.1007/s10654-012-9663-0.
Stringhini, S., Sabia, S., Shipley, M., Brunner, E., Nabi, H., Kivimaki, M., Singh-Manoux, A. (2010). Association of socioeconomic position with health behaviors and mortality. Journal of the American Medical Association, 303 (12), s. 1159—1166. DOI: 10.1001/jama.2010.297.
Whitehead, M., Dahlgren, G. (2007). Concepts and principles for tackling social inequities in health: levelling up part 1. Kopenhaga: WHO.
Valkonen, T., Sihvonen, A.-P., Lahelma, E. (1997). Health expectancy by level of education in Finland. Social Science and Medicine, 44 (6), s. 801—808.
